MỤC LỤC
MỤC LỤC.
LỜI NÓI ĐẦU.
Chương 1. GIỚI THIỆU CHUNG VỀ Ô TÔ ĐOÀN XE MAZ-54322.
1.1. Giới thiệu chung về xe .
1.2. Các thông số kỹ thuật cơ bản của xe MAZ-54322.
Chương 2. PHÂN TÍCH KẾT CẤU LY HỢP Ô TÔ ĐOÀN MAZ-54322.
2.1. Khái quát chung về ly hợp.
2.2. Phân tích đặc điểm kết cấu – nguyên lý làm việc của ly hợp ô tô đoàn MAZ-54322.
2.2.1. Cấu tạo của ly hợp ô tô đoàn MAZ-54322.
2.2.2. Đặc điểm kết cấu ly hợp ô tô đoàn MAZ-54322.
Chương 3. TÍNH TOÁN KIỂM NGHIỆM LY HỢP Ô TÔ ĐOÀN MAZ – 54322.
3.1 Khái quát chung.
3.2. Nội dung tính toán
3.2.1. Xác định hệ số dự trữ momen của ly hợp.
3.2.2. Kiểm nghiệm ly hợp theo công trượt riêng và nhiệt độ đốt nóng các chi tiết của ly hợp.
3.2.3. Kiểm tra bền chi tiết cơ bản của ly hợp
Chương 4. HƯỚNG DẪN SỬ DỤNG LY HỢP Ô TÔ ĐOÀN MAZ - 54322.
4.1. Yêu cầu chung.
4.2. Bảo dưỡng kỹ thuật ly hợp.
4.2.1 Những công việc chính trong bảo dưỡng ly hợp.
4.2.2. Kỹ thuật bảo dưỡng bộ ly hợp .
4.2.3. Yêu cầu kỹ thuật sau khi bảo dưỡng bộ ly hợp.
4.3. Những hư hỏng chủ yếu của ly hợp và cách khắc phục.
4.4. Một số chú ý trong khai thác sử dụng ly hợp.
4.4.1 Một số chú ý.
4.4.2. Quy trình kiểm tra, điều chỉnh hành trình tự do của bàn đạp ly hợp.
KẾT LUẬN.
TÀI LIỆU THAM KHẢO.
LỜI NÓI ĐẦU
Ngành công nghiệp ô tô ở nước ta được sử dụng phổ biến để phục vụ trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Nhiều tiến bộ kỹ thuật, công nghệ mới, đã được áp dụng nhanh chóng vào công nghệ chế tạo ô tô, để làm tăng khả năng phục vụ và độ tin cậy của ô tô. Các tiến bộ khoa học này được áp dụng nhằm mục đích giảm nhẹ cường độ lao động cho người lái, đảm bảo an toàn cho người, xe và hàng hoá, tăng vận tốc chuyển động trung bình, tăng tính kinh tế của ô tô… Hiện nay nhiều loại xe hiện đại đã và đang được sản xuất, lắp ráp và sử dụng tại Việt Nam. Chính vì vậy việc tính toán khai thác được hết các tính năng của các hệ thống, cụm, cơ cấu là vấn đề hết sức cần thiết.
Ly hợp là một trong những cụm quan trọng của ô tô, nó nằm ngay sau động cơ làm nhiệm vụ nối và cắt động cơ với hệ thống truyền lực. Ngoài ra ly hợp còn được sử dụng như là một bộ phận an toàn (nó có thể cắt truyền động khi mômen quá mức quy định).
Xuất phát từ những phân tích trên và được sự phân công của Bộ môn Ô tô - Khoa Động lực, với sự giúp đỡ của thầy hướng dẫn đồ án, em chọn đề tài “Khai thác ly hợp ô tô đoàn MAZ - 54322” làm nội dung đồ án tốt nghiệp của mình. Với tên đề tài như trên, nội dung đồ án được thể hiện qua các phần sau:
Mở đầu.
Chương 1: Giới thiệu chung về ô tô đoàn MAZ-54322.
Chương 2: Phân tích kết cấu ly hợp ô tô đoàn MAZ-54322.
Chương 3: Tính toán kiểm nghiệm ly hợp ô tô đoàn MAZ-54322.
Chương 4: Hướng dẫn sử dụng ly hợp ô tô đoàn MAZ-54322.
Kết luận.
Tài liệu tham khảo.
Qua thời gian làm đồ án môn học được sự giúp đỡ nhiệt tình và chu đáo của thầy giáo: GS. TS …………… và các bạn, em đã hoàn thành đồ án này. Nhưng do trình độ còn hạn chế nên không tránh khỏi những thiếu xót, em rất mong sự đóng góp ý kiến của các thầy giáo để đồ án tốt nghiệp của em được hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày ….. tháng …. năm 20…
Sinh viên thực hiện
……..……..
Chương 1
GIỚI THIỆU CHUNG VỀ Ô TÔ ĐOÀN XE MAZ-54322
1.1. Giới thiệu chung về xe.
MAZ-54322 là xe vận tải được sản xuất tại nhà máy Minsk (Belarus) thuộc Liên Xô (trước đây) trong loạt từ năm 1981, có tính cơ động cao, tất cả các cầu đều chủ động (công thức bánh xe 4x4) để giành cho công việc lâm nghiệp.
Động cơ :
Xe MAZ-54322 sử dụng động cơ Diesel kiểu Jamz-238E bốn kỳ , 8 xi lanh, bố trí hình chữ V, công suất lớn nhất 243 mã lực ở số vòng quay trục khuỷu 2600 vg/ph. Mô men xoắn lớn nhất 65 KG.m ở số vòng quay trục khuỷu 1600 – 1800 vg/ph.
Hệ thống treo :
Treo trước kiểu nhíp và có giảm chấn ống. Treo sau là treo cân bằng có phần tử đàn hồi nhíp và 6 thanh giằng.
Hệ thống chuyển động :
Gồm bánh xe và lốp. Lốp loại radial (hướng kính) ký hiệu lốp là 260 – 508P, áp suất trong lốp là 4,3 KG/cm2.
1.2. Các thông số kỹ thuật cơ bản của xe MAZ-54322.
Các thông số kỹ thuật cơ bản của xe MAZ-54322 đựơc chỉ ra trên bảng sau:
- Tải trọng trên đường tốt : 84400 N.
- Trọng lượng xe khi đầy tải : 155000 N.
- Trọng lượng xe khi không tải : 70600 N.
- Chiều dài cơ sở : 3850 mm.
- Chiều dài toàn bộ : 6050 mm.
Chương 2
PHÂN TÍCH KẾT CẤU LY HỢP Ô TÔ ĐOÀN MAZ-54322
2.1. Khái quát chung về ly hợp.
a. Công dụng :
Ly hợp bố trí trên xe ôtô có các công dụng sau:
Dùng tách nối truyền động giữa động cơ và hệ thống truyền lực khi khởi hành, khi dừng xe, chuyển số và khi phanh xe. Là cơ cấu tránh quá tải cho động cơ và hệ thống truyền lực .
b. Yêu cầu:
- Truyền mô men xoắn lớn nhẩt của động cơ mà không bị trượt ở bất kỳ điều kiện sử dụng nào. Muốn vậy thì mô men ma sát của ly hợp phải lớn hơn mô men cực đại của động cơ, nghĩa là hệ số dự trữ mômen b>1.
- Đóng êm dịu để tăng từ từ mô men quay lên trục của hệ thống truyền lực, không gây va đập các bánh răng. Ngoài ra khi đóng êm dịu thì xe khởi hành từ từ không giật, làm cho người lái đỡ mệt, an toàn cho hàng hoá.
d. Đặc điểm kết cấu của một số loại ly hợp:
* Ly hợp ma sát khô lò xo ép bố tri xung quanh
-, Cấu tao:
Kết cấu của ly hợp có thể chia làm ba phần: phần chủ động, phần bị động và cơ cấu điều khiển.
Phần chủ động: gồm bề mặt bánh đà, đĩa ép và vỏ ly hợp. Vỏ ly hợp bắt với bánh đà bằng bulông. Giữa đĩa ép và vỏ ly hợp đặt các lò xo ép, được phân bố đều đối xứng qua tâm. Số lượng lò xo có thể là: 3, 6, 9 hoặc 12 .
* Ưu điểm:
- Làm việc tin cậy.
- Nhiều phương án để đảm bảo truyền hết mô men xoắn: ly hợp 1 đĩa,ly hợp 2 đĩa.
- Kết cấu nhỏ gọn, khoảng không gian chiếm chỗ ít.
- Tạo được lực ép đảm bảo theo yêu cầu (tùy theo số lượng lò xo...)
- Đảm bảo yêu cầu là cơ cấu an toàn do có trạng thái trượt tại bề mặt ma sát.
* Nhược điểm:
- Khối lượng của phần bị động ly hợp phải đảm bảo nhỏ để giảm sự va đập giữa các bánh răng hộp số.
- Khó đảm bảo đồng thời các yêu cầu như mở dứt khoát, đóng êm dịu.
2.2. Phân tích đặc điểm kết cấu - nguyên lý làm việc của ly hợp ô tô đoàn MAZ-54322.
2.2.1. Cấu tạo của ly hợp ô tô đoàn MAZ-54322.
Qua hình ta thấy ly hợp trên xe MAZ-54322 là loại ly hợp ma sát khô hai đĩa thường đóng, lò xo ép bố trí xung quanh. Cấu tạo chung gồm phần chủ động quay cùng bánh đà, phần bị động, cơ cấu mở và dẫn động mở. Kết cấu ly hợp trên xe MAZ-54322 được biểu diễn trên hình.
2.2.2. Đặc điểm kết cấu ly hợp ô tô đoàn MAZ-54322.
Ly hợp xe MAZ-54322 là loại hai đĩa , lò xo ép bố trí xung quanh, dẫn động cơ khí có trợ lực khí nén.
So với ly hợp một đĩa ma sát khô thì loại ly hợp hai đĩa ma sát khô có những đặc điểm giống nhau và khác nhau cơ bản sau đây:
· Phần chủ động của ly hợp có thêm đĩa ép trung gian được đặt giữa các đĩa ma sát. Đĩa ép trung gian này có mối liên kết với bánh đà động cơ đảm bảo cho nó không xoay tương đối được so với bánh đà nhưng phải di chuyển được dọc trục khi đóng mở ly hợp.
a. Cơ cấu cẫn động
Dẫn động điều khuyển ly hợp là hệ thống dung để truyền các tác động của người lái đến cơ cấu mở ly hợp, tăng lực tác động và cùng với cơ cấu mở thực hiện việc điều khiển theo ý muốn của người lái.
Ở các ô tô có tải trọng lớn lực ép các lò xo lên đĩa ép rất lớn nên khi mở ly hợp phải dung lực rất lớn tác dụng lên bàn đạp làm cho người lái mệt mỏi không an toàn. Để giảm nhẹ lực của người lái lên bàn đạp ly hợp người ta thường sử dụng hệ thống dẫn động điều khuyển có trợ lực.
b. Nguyên lý làm việc của ly hợp MAZ-54322:
Trên xe ly hợp có 2 trạng thái làm việc chính là: trạng thái đóng và trạng thái mở:
- Ở trạng thái đóng (khi người lái chưa tác dung lên bàn đạp ly hợp) dưới tác dụng của lò xo ép, đĩa ép ngoài, đĩa ép trung gian và đĩa bị động ép chặt vào bánh đà thành một khối cứng. Lúc này mômen từ động cơ truyền qua phần chủ động đến các đĩa ma sát và trục bị động của ly hợp đến các phần tiếp theo của hệ thống truyền lực.
- Ở trạng thái mở: khi người lái tác động lên bàn đạp ly hợp, thông qua hệ thống dẫn động làm bạc mở dịch chuyển sang trái, sau khi khắc phục hết khe hở giữa vòng tỳ, bạc mở 11.
Chương 3
TÍNH TOÁN KIỂM NGHIỆM LY HỢP Ô TÔ ĐOÀN MAZ - 54322
3.1 Khái quát chung.
Xác định các thông số đặc trưng cho khả năng làm việc và độ tin cậy làm việc của ly hợp, so sánh với với các giá trị cho phép được quy định bởi nhà sản xuất. Qua đó khẳng định chất lượng và khả năng làm việc của ly hợp trong điều kiện thực tế của Việt Nam. Đồng thời đưa ra các giải pháp cần thiết nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả khai thác ly hợp trong điều kiện đó.
3.2. Nội dung tính toán.
3.2.1. Xác định hệ số dự trữ momen của ly hợp.
So sánh với hệ số cho phép 2,0 ¸ 3.0 ) thì ly hợp trên xe MAZ-54322 có hệ số dự chữ mômen thoả mãn yêu cầu đảm bảo truyền hết mômen xoắn và an toàn cho động cơ và hệ thống truyền lực.
3.2.2. Kiểm nghiệm ly hợp theo công trượt riêng và nhiệt độ đốt nóng các chi tiết của ly hợp.
a. Công trượt của ly hợp.
Mục đích: Kiểm tra khả năng làm việc của ly hợp trong điều kiện nặng nhọc, tính công trượt riêng trên một đơn vị diện tích bề mặt làm việc của tấm ma sát so với giá trị cho phép.
Thay các giá trị vào biểu thức (3.5) ta được: L = 6753,642 [ j ]
Nhận xét : Công trượt chưa phản ánh điều kiện làm việc của ly hợp, để xác định được điều kiện làm việc của ly hợp phải tính đến công trượt riêng. Công trựơt riêng trên một đơn vị diện tích bề mặt làm việc của tấm ma sát, đặc trưng cho sự hao mòn của tấm ma sát .
c. Tính nhiệt độ cho các chi tiết bị nung nóng :
Qúa trình trượt ly hợp sẽ sinh ra nhiệt độ và nhiệt độ này sẽ tăng lên tỷ lệ thuận với thời gian trượt của ly hợp, làm giảm khả năng truyền mômen của ly hợp do đó làm giảm cơ tính của lò xo, giảm hệ số ma sát đồng thời gây ra ứng xuất nhiệt. Nói tóm lại là làm giảm khả năng làm việc của các chi tiết. Thực tế đĩa ma sát truyền nhiệt kém cho nên toàn bộ nhiệt sinh ra trong quá trình ly hợp trượt đều truyền vào đĩa ép và bánh đà.
3.2.3. Kiểm tra bền chi tiết cơ bản của ly hợp
Việc tính toán bền đĩa ma sát bị động được quy về 2 nội dung :
- Xác định và kiểm tra ứng suất cắt và ứng suất dập của đinh tán tại vị trí đinh tán giữa tấm vỏ của bộ giảm chấn và xương đĩa tiếp xúc với moay ơ khi ly hợp làm việc.
- Xác định và kiểm tra ứng suất cắt và dập của then hoa tại vị trí lắp ráp giữa moay ơ với trục sơ cấp của hộp số.
Theo tài liệu [1] ta có ứng xuất cho phép: 500 ¸ 700 [MN . m-2 ]
Nhận xét : Như vậy so với kết quả kiểm tra được ta thấy lò xo ép của ly hợp xe MAZ-54322 nằm trong khoảng cho phép của giới hạn bền.
Chương 4
HƯỚNG DẪN SỬ DỤNG LY HỢP Ô TÔ ĐOÀN MAZ - 54322
4.1 Yêu cầu chung.
Trên cơ sở nắm vững đặc điểm cấu tạo nguyên lý làm việc của bộ ly hợp trên từng xe trong quá trình khai thác sử dụng, khi bảo quản, bảo dưỡng, sửa chữa cần tuân thủ một số yêu cầu.
Trong quá trình sử dụng phải thường xuyên kiểm tra bình nén và đường dẫn khí nén trong trợ lực, thông rửa các phần tử dẫn chứa và điều khiển, thường xuyên kiểm tra độ kín khít của các mối ghép và đường ống trong trợ lực.
4.2 Bảo dưỡng kỹ thuật ly hợp
Mục đích của bảo dưỡng là giữ gìn bề ngoài của hệ thống, làm giảm sự hao mòn nhanh chóng của các chi tiết phòng ngừa các hư hỏng có thể xảy ra do đó có thể kéo dài thời gian phục vụ của ô tô nói chung, ly hợp nói riêng. Các công việc của bảo dưỡng được thực hiện theo định kỳ, theo một biểu đồ kế hoạch đã được lập trước.
4.2.1 Những công việc chính trong bảo dưỡng ly hợp
Bảo dưỡng bộ ly hợp thường được thực hiện trong bảo dưỡng định kỳ ôtô nói chung ,nhưng cũng có thể bảo dưỡng riêng bộ ly hợp trong một trường hợp nào đó (gọi là bảo dưỡng phân đoạn).
4.2.2. Kỹ thuật bảo dưỡng bộ ly hợp
Kiểm tra và điều chỉnh hành trình tự do của bàn đạp ly hợp:
- Ảnh hưởng của hành trình tự do bàn đạp ly hợp tới tình trạng làm việc của ly hợp .
- HTTD bàn đạp ly hợp là khoảng cách dịch chuyển của bàn đạp (khi chịu lực tác dụng) mà chưa có tác dụng mở ly hợp.
- Với ly hợp dẫn động cơ khí , thực chất HTTD bàn đạp ly hợp là khoảng cách ban đầu từ vòng bi mở tới mặt phẳng chứa các đầu cần tách, được quy về tương ứng trên bàn đạp.
4.3 Những hư hỏng chủ yếu của ly hợp và cách khắc phục.
4.3.1. Ly hợp bị trượt.
Hiện tượng khi khởi động động cơ và kéo phanh tay, ấn bàn đạp ly hợp rồi gài số 4 rồi buông từ từ bàn đạp ly hợp. Đồng thời tăng nhẹ ga, nếu như bộ ly hợp tốt sẽ hãm động cơ tắt máy khi buông bàn đạp ly hợp. Nếu động cơ vẫn làm việc bình thường thì bộ ly hợp đã bị trượt.
4.3.2. Ly hợp bị giật mạnh khi nối động lực.
Hiện tượng sau khi gài số buông từ từ bàn đạp ly hợp thì thấy động cơ giật và rung động mạnh. Khi nối động lực không êm dịu thì ly hợp có thể đã bị hỏng một số chi tiết sau:
- Có dầu mỡ dính vào tấm ma sát, đinh tán bị lỏng, đĩa bị động của ly hợp không di chuyển được trên rãnh then hoa của trục bị động. Cách khắc phục là phải lau sạch các tấm ma sát, tán lại các đinh tán, tra dầu bôi trơn cho các rãnh then hoa trên trục bị động.
- Có chi tiết bị gẫy, vỡ, nứt đĩa ép, cách khắc phục là phải thay thế bằng các chi tiết mới.
4.4 Một số chú ý trong khai thác sử dụng ly hợp.
4.4.1 Một số chú ý.
Độ bền, độ tin cậy và hiệu suất làm việc của ly hợp phụ thuộc phần lớn vào cách sử dụng ly hợp của người lái xe. Trên cơ sở cấu tạo và nguyên lý làm việc của ly hợp, việc sử dụng đúng ly hợp cần phải tuân theo các nguyên tắc sau:
+ Mở ly hợp phải dứt khoát và hoàn toàn cho nên phải đạp ly hợp dứt khoát, nhanh và đạp hết cỡ.
+ Khi đóng ly hợp phải êm (thả bàn đạp ly hợp phải từ từ) để nối êm động cơ đang làm viêc với hệ thống truyền lực, giúp cho việc khởi hành xe được êm dịu (xe không bị chồm) tránh được tải trọng động lớn tác dụng lên các chi tiết và các cụm trên xe.
+ Ở trạng thái đóng, ly hợp phải đóng hoàn toàn. Không được đạp chân lên bàn đạp ly hợp trong quá trình xe chạy.
4.4.2 Quy trình kiểm tra, điều chỉnh hành trình tự do của bàn đạp ly hợp.
Trong quá trình làm việc ly hợp thường có hiện tượng đóng mở không hoàn toàn. Hư hỏng này có thể do nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân hành trình tự do của bàn đạp ly hợp không đúng. Vì vậy ta phải điều chỉnh lại hành trình tự do của bàn đạp ly hợp theo đúng tiêu chuẩn kỹ thuật cho phép.
- Người thực hiện: Thợ gầm.
- Thời gian : 5 phút
- Dụng cụ : Clê 19 x 22; Clê 32; Thước 0 – 500 mm
KẾT LUẬN
Sau một thời gian nghiên cứu tham khảo tài liệu, với sự giúp đỡ tận tình của thầy: GS.TS …………… cùng các thầy trong Bộ môn Ôtô quân sự Khoa Động Lực và các bạn cùng lớp em đã hoàn thành đồ án tốt nghiệp với các nội dung chính sau:
1. Giới thiệu chung về ô tô đoàn MAZ - 54322.
2. Nghiên cứu phân tích các đặc điểm kết cấu và nguyên ký làm việc của ly hợp ô tô đoàn MAZ - 54322.
3. Đồ án trình bày trình tự, tính toán kiểm nghiệm ly hợp xe ô tô đoàn MAZ - 54322. Tính bền cho một số chi tiết cơ bản của ly hợp xe ô tô đoàn MAZ - 54322.
4. Tìm hiểu những lưu ý về một số yêu cầu chung, chế độ bảo dưỡng, kiểm tra, điều chỉnh và cách khắc phục các hư hỏng thông thường ly hợp ô tô đoàn MAZ - 54322 trong quá trình sử dụng.
Qua việc phân tích đặc điểm kết cấu, tính toán kiệm nghiệm ly hợp của ô tô đoàn MAZ - 54322 và tính bền cho một số chi tiết cơ bản em thấy:
Xe ô tô đoàn MAZ - 54322 là một chủng loại xe được sử dụng rất phổ biến ở Việt Nam trong lĩnh vực nền kinh tế quốc dân nói chung và nền lâm nghiệp nước ta nói riêng.
Ly hợp trên xe ô tô đoàn MAZ - 54322 là ly hợp ma sát khô 2 đĩa dẫn động cơ khí có trợ lực khí nén, ly hợp ma sát khô 2 đĩa có hệ số dữ trữ mô men cao. Ô tô đoàn MAZ - 54322 sử dụng ly hợp đơn giản được sử dụng trên nhiều loại xe. Tuy nhiên trong kết cấu có nhiều đặc điểm đặc biệt đòi hỏi người sử dụng phải nắm chắc trong quá trình khai thác sử dụng xe. Nhờ sự bố trí phần trợ lực khí nén cho ly hợp, đã giảm đi cường độ lao động của người lái và đảm bảo an toàn cho xe khi hoạt động trên đường.
Trong đồ án này em đã tiến hành kiểm nghiệm đánh giá hiệu quả làm việc của ly hợp, đưa ra trình tự tính toán một số chi tiết trong ly hợp ô tô đoàn MAZ - 54322. Trình tự tính toán hợp lý, kết quả tương đối phù hợp với thực tế, giá trị các thông số đảm bảo theo tiêu chuẩn. Ô tô đoàn MAZ - 54322 là xe vận tải có tính năng thông qua cao. Ly hợp trên xe vẫn là dẫn động cơ khí có trợ khí nén. Kết cấu ly hợp và dẫn động đơn giản dễ sử dụng, khả năng chống mòn của các chi tiết trong kết cấu ly hợp cao.
Bản thân em đã cố gắng trong việc tìm kiếm tài liệu và khảo sát các xe tương tự để hoàn thành nhiệm vụ được giao, tuy nhiên do khả năng và thời gian có hạn nên đồ án không tránh khỏi được nhiều thiếu sót. Rất mong các thầy và các bạn đồng nghiệp đóng góp ý kiến.
Xin chân thành cảm ơn!
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]. Kết cấu tính toán ô tô. Tập 1. Nguyễn Văn Trà, NXB QĐND, 2015.
[2]. Hướng dẫn thiết kế môn học kết cấu tính toán ô tô. Tập 1, Ly hợp, NXB HVKTQS, Hà Nội 2016, Nguyễn Sĩ Đỉnh.
[3]. Maz - 64227, Maz-54322: Thiết bị, bảo trì, sửa chữa, Bản dịch tiếng việt,NXB Giao Thông Vận Tải, 1987.
[4]. Ô tô KAMAZ - 5320.
[5]. Nguyễn Hữu Cẩn - Phan Đình Kiên, Thiết kế và tính toán ôtô - máy kéo, Tập 2 (phần 2), Nhà xuất bản Đại học và Trung học chuyên nghiệp,1972
"TẢI VỀ ĐỂ XEM ĐẦY ĐỦ ĐỒ ÁN"