MỤC LỤC

Mở đầu......

Ch­¬ng 1. Giới thiệu chung về xe Matiz....          

1.1. Giới thiệu chung về xe Matiz......

1.2. Đặc tính kỹ thuật của xe Matiz.....

1.3. Đặc tính các cụm và hệ thống chân của xe Matiz......

Ch­¬ng 2. Tính toán kiểm nghiệm cơ cấu phanh sau xe Matiz......

2.1. Các chỉ tiêu đánh giá chất lượng quá trình phanh.                  

2.2. Tính toán kiểm nghiệm cơ cấu phanh sau xe Matiz.               

Ch­¬ng 3. Khai thác sử dụng hệ thống phanh xe Matiz. .....

3.1. Đặt vấn đề......

3.2. Yêu cầu chung......

3.3. Nội dung bảo dưỡng hệ thống phanh xe Matiz....

3.4. Các hư hỏng - nguyên nhân - cách khắc phục....

Kết luận....

Tài liệu tham khảo....

MỞ ĐẦU

Ô tô ngày nay đã trở thành một phần không thể thiếu trong xã hội. Từ việc vận chuyển hàng hóa, vui chơi, du lịch cho đến lĩnh vực an ninh quốc phòng.v.v.. đều có sự trợ giúp của ngành công nghiệp ô tô. Không những đáp ứng được nhu cầu của con người mà còn góp phần rất lớn trong sự phát triển nền kinh tế của mỗi quốc gia.

Cùng với sự phát triển không ngừng của khoa học kỹ thuật, công nghệ chế tạo ô tô không ngừng được hoàn thiện cải tiến và nâng cao đáp ứng được những mục tiêu chủ yếu về chuyên trở, về tốc độ, độ bền, độ an toàn và tính kinh tế.

 Trong điều kiện hiện nay, theo thống kê về an toàn về giao thông đường bộ trên thế giới và ở nước ta thì số tai nạn do hệ thống phanh kém chất lượng gây ra chiếm 40 - 45 % trong tổng số các vụ tai nạn xảy ra do nguyên nhân kỹ thuật. Do đó mà việc nâng cao khả năng an toàn của ô tô là một trong những vấn đề hàng đầu được xã hội rất quan tâm.

Hệ thống phanh ô tô là một trong những hệ thống quan trọng nhất của ô tô, nó dùng để giảm vận tốc hoặc dừng hẳn ô tô. Từ việc nhận thức được tầm quan trọng của hệ thống phanh, để khai thác tốt và đánh giá được chất lượng của hệ thống phanh qua đó có biện pháp sử dụng thích hợp trong điều kiện hiện nay, chúng ta cần nắm chắc kết cấu và phương pháp sử dụng phanh sao cho có hiệu quả nhất.

Trong quá trình học tập em được giao đồ án tốt nghiệp với đề tài:

 “ Khai thác hệ thống phanh xe Matiz”.

Đồ án của em được tiến hành với những nội dung sau đây:

Chương 1: Giới thiệu chung về xe Matiz.

Chương 2: Tính toán kiểm nghiệm cơ cấu phanh sau xe Matiz.

Chương 3: Khai thác sử dụng hệt thống phanh xe Matiz.

Chương 1

GIỚI THIỆU CHUNG VỀ XE MATIZ

1.1. Giới thiệu chung về xe Matiz

Matiz là loại ôtô du lịch 4 chỗ có công thức bánh xe là 4x2, nó được sản xuất từ năm 1998 tại nhà máy ôtô Daewoo Hàn Quốc sau đó du nhập vào Việt Nam và được lắp ráp tại nhà máy liên doanh ôtô Việt Mam-Daewoo (Vidamco). Xe Matiz có các kích thước cơ sở như chiều dài cơ sở, chiều rộng cơ sở đều thấp tạo cho xe có tính cơ động cao rất phù hợp với điều kiện đường xá nhỏ hẹp ở Việt Nam do vậy xe có thể đi vào những con đường nhỏ, ngõ nghách của nội thị và ven đô mà nhiều loại ôtô khác không thể đi vào được. 

1.2. Đặc tính  kỹ thuật của xe MATIZ

Bảng đặc tính kĩ thuật của xe Matiz như bảng 1.1.

1.3. Đặc tính các cụm và hệ thống chính của xe Matiz

1.3.1. Động cơ

Động cơ xe Matiz là loại động cơ xăng 4 kì được bố trí đằng trước và đặt ngang xe. Nó là loại động cơ M-TEC bao gồm 3 xilanh bố trí thẳng hàng có thứ tự làm việc là 1-3-2 với dung tích công tác theo nhà sản xuất là 796cc. Công suất lớn nhất của động cơ là 37,5kw ứng với số vòng quay của trục khuỷu là 6000 v/ph. Mô men xoắn lớn nhất của động cơ là 68,6 Nm ứng với số vòng quay là 4600 v/ph.

- Hệ thống cung cấp nhiên liệu: Xe sử dụng hệ thống phun xăng điện tử đa điểm (MPI) với các loại xăng có chỉ số octan là Ron95, 91, 87, 83. Áp suất đầu ra của bơm xăng là 380 kpa, dung tích bình xăng là 35 lít.

- Hệ thống làm mát: Hệ thống làm mát bằng nước theo phương pháp tuần hoàn cưỡng bức nhờ bơm nước.

1.3.2. Hệ thống truyền lực

Hệ thống truyền lực của xe bao gồm: ly hợp, hộp số, truyền lực chính và vi sai, các đăng.

- Ly hợp: Là loại ly hợp thường đóng 1 đĩa bị động, ma sát khô, có lò xo ép hình đĩa, dẫn động cơ khí kiểu cáp. Ở loại ly hợp này sử dụng lò xo dạng đĩa hình côn từ đó có thể tận dụng kết cấu này để đóng mở ly hợp mà không cần phải có đòn mở riêng. Mặt đáy của lò xo được tì trực tiếp vào đĩa ép, phần giữa của lò xo được liên kết với vỏ . Mặt đỉnh của lò xo sẽ được sử dụng để mở ly hợp khi bạc mở ép lên nó.

- Hộp số: là loại hộp số cơ khí 5 cấp (5 số tiến và một số lùi), 2 trục, dẫn động điều khiển cơ khí gián tiếp thông qua các dây kéo. Hộp số sử dụng cơ cấu đồng tốc kiểu khoá hãm, đồng tốc đặt ở đầu bánh răng chủ động số 5, giữa bánh răng chủ động số 3 và 4, giữa bánh răng bị động số 1 và 2.

1.3.3. Hệ thống điều khiển

a. Hệ thống lái

Hệ thống lái xe Matiz bao gồm cơ cấu lái, dẫn động lái và trợ lực lái.

- Cơ cấu lái loại bánh răng trụ thanh răng, trong đó thanh răng làm luôn chức năng của thanh lái ngang trong hình thang lái.

- Dẫn động lái gồm có: vành tay lái, vỏ trục lái, trục lái, truyền động các đăng,  thanh lái ngang, cam quay và các khớp nối.

b. Hệ thống phanh

Hệ thống phanh xe Matiz bao gồm hệ thống phanh chân và phanh dừng (phanh tay).

Hệ thống phanh chân  có dẫn dộng phanh thuỷ lực trợ lực chân không hai dòng chéo nhau, sử dụng cơ cấu phanh đĩa ở cầu trước, cơ cấu phanh guốc ở cầu sau. Bộ trợ lực phanh và xi lanh chính được ghép với nhau thành một khối. 

1.3.5. Hệ thống điện

- Điện áp mạng: 12V

- Máy phát: 12V- 65A

- Động cơ khởi động: kiểu SD 80, công suất 0,8 kw

- Ắc quy(MF): 12V- 35AH

- Hệ thống đánh lửa trực tiếp (DIS)

1.3.6. Thiết bị phụ

- Các thiết bị đo đạc hiển thị như: đồng hồ nhiên liệu, đồng hồ nhiệt độ nước làm mát, đồng hồ tốc độ, đồng hồ công tơ mét...

- Trong xe có chỗ để tàn thuốc lá và để đồ uống, hộp đựng găng tay.

CHƯƠNG 2

TÍNH TOÁN KIỂM NGHIỆM CƠ CẤU PHANH SAU XE MATIZ

2.1. Các chỉ tiêu đánh giá chất lượng quá trình phanh.

Để đánh giá chất lượng quá trình phanh ta có thể dùng các chỉ tiêu trên cơ sở các thông số định lượng sau: Gia tốc chậm dần khi phanh,thời gian phanh, quãng đường phanh, lực phanh tại các bánh xe.

2.1.1. Gia tốc chậm dần khi phanh.

Đây là chỉ tiêu quan trọng để đánh giá chất lượng phanh ô tô.Khi phân tích các lực tác dụng lên ô tô khi phanh ta thiết lập được phương trình cân bằng lực sau:

P_j= P_p + P_f + P_w + - P_i  + P   (1)   

Khả năng tiếp nhận lực phanh ở các bánh xe phụ thuộc rất nhiều vào khả năng bám của các bánh xe với đường. Khi đó ta có:

P_pmax = Pj=G.j(3)

Gia tốc chậm dần cực đại phụ thuộc vào hệ số bám giữa lốp và mặt đường mà giá trị hệ số bám lớn nhất max = 0,750,80 trên đường nhựa tốt.Nếu coi là 1 và gia tốc trọng trường g= 10 m/s2 thì gia tốc chậm dần cực đại khi phanh trên đường nhựa tốt, khô, nằm ngang có thể đạt trị số lớn nhất Jpmaz = 7,5  - 8,0 m/s2.

Trong quá trình ô tô làm việc, thường phanh với gia tốc chậm dần thấp hơn nhiều, phanh đột ngột (phanh cấp tốc) chỉ xảy ra trong những trường hợp nguy hiểm.

2.1.2. Thời gian phanh.

Ta thấy khi phanh xe trong điều kiện lí tưởng thì giá trị thời gian phanh nhỏ nhất không phụ thuộc vào trọng lượng xe mà phụ thuộc vào vận tốc bắt đầu phanh V1 ; phụ thuộc vào hệ số khối lượng quay  và vào hệ số bám  giữa bánh xe với mặt đường.

2.1.3. Quãng đường phanh.

Quãng đường phanh là chỉ tiêu quan trọng nhất để đánh giá chất lượng phanh của ô tô.So với các chỉ tiêu khác thì chỉ tiêu này lái xe có thể nhận thức trực quan và dễ dàng tạo điều kiện cho lái xe xử  lý tốt khi phanh trên đường. Trong các tài liệu tính năng kỹ thuật ô tô, các nhà máy chế tạo thường cho biết quãng đường phanh của ô tô ứng với vận tốc bắt đầu phanh nhất định.

2.1.4. Lực phanh riêng.

Lực phanh và lực phanh riêng cũng là chỉ tiêu đáh giá chất lượng phanh. Chỉ tiêu này được dùng thuận lợi nhất khi thử phanh ô tô trên bệ thử. Lực phanh sinh ra ở các bánh xe ô tô xác định theo biểu thức :

Pp : Lực phanh của ô tô;

Mp : mo men phanh của các cơ cấu phanh;

R_K : bán kính tính toán của bánh xe;

Với :

G : Trọng lượng toàn bộ xe ;

L: Chiều dài cơ sở của xe  ;

a : Khoảng cách từ trọng tâm xe đến tâm cầu trước;

b : Khoảng cách từ trọng tâm xe đến tâm cầu sau;

g : gia tốc trọng trường;

hg : Chiều cao trọng tâm xe.

Giá trị lực phanh riêng cho từng cầu dùng để đánh giá khả năng sử dụng trọng lượng toàn bộ cho từng cầu.

2.2. Tính toán kiểm nghiệm cơ cấu phanh sau xe Matiz.

Việc tính toán kiểm nghiệm hệ thống phanh nói chung và cơ cấu phanh nói riêng được tiến hành đối với hệ thống phanh hoặc cơ cấu phanh cụ thể.Mục đích của tính toán kiểm nghiệm là xác định thông số đánh giá chất lượng phanh mà cụ thể là việc tính toán xác định công ma sát riêng, áp suất trên bề mặt má phanh, tính nhiệt cho quá trình phanh và kiểm tra hiện tượng tự xiết của cơ cấu phanh. Sau đây là các bước tính toán kiểm nghiệm cơ cấu phanh sau trên xe Matiz/

a. Tính toán xác định công ma sát riêng: l_ms

Z = 2.b(Dt+Ds).R + 4.= 0,09229 (m²)

Trong công thức trên :

d₁: đường kính đĩa phanh  d₁ = 0.236 m;

d₂: đường kính trong của đĩa phanh d₂ = 0.153 m

G = 12,1 (KN); Vo = 60 (Km/h) = 16,67 (m/s)

Thay vào (*) ta có: l_ms  = 1821 (KN.m/m²)

Thời gian phục vụ của má phanh phụ thuộc vào công ma sảt riêng, công này càng lớn thì nhiệt độ phát ra khi phanh càng cao, tang phanh bị nóng nhiều và má phanh chóng bị hỏng. 

b. Tính toán xác định áp suất trên bề mặt má phanh: 

Áp suất p_o = 60 KG/cm².

=> P  = 136,19 (KG) => 1362 (N)

Thay số vào ta có: M = 228,47 Nm.

Áp suất trên bề mặt má phanh là:  p  = 1778818,53 N/m² = 1,78 (MN/m²)

[ p ] = 1.78 : là nằm trong giới hạn cho phép từ 1,5 đến 2,0 (MN/m2)

c. Tính toán xác định tỷ số khối lượng toàn bộ ô tô trên tổng diện tích ma sát các má phanh.

Ta có:

M: Khối lượng toàn bộ ô tô.

F_z: Tổng diện tích của bề mặt ma sát của các má phanh ở tất cả các cơ cấu phanh.

Với Matiz ta có:

M=1210 KG  ;  F_z= 0,09229 (m²)

Thay vào công thức trên ta được: q = 13112 (KG/m²)

Thỏa mãn điều kiện nằm trong khoảng từ 10000 đến 20000.

d. Tính toán nhiệt phát ra trong quá trình phanh.

Trong quá trình phanh, động năng của ôtô sẽ chuyển thành nhiệt năng ơr trong tang phanh và các chi tiết khác, một phần nhiệt thoát ra môi trường không khí .

Độ tăng nhiệt độ của tang phanh khi phanh ở V= 30 Km/h cho đến khi dừng hẳn không vượt quá 15C. Khi phanh liên tục thì số thứ hai trong phương trình sẽ tăng lên.

Thay các giá trị

G_b = 574 KG;        V=30 km/h;        

G_t = 4,6 KG;          C= 0,13 kcal/kg.độ

Thay số vào ta được: T = 3,98  ^oC < 15  ^oC

Vậy Thỏa mãn điều kiện.

e. Kiểm tra hiện tượng tự xiết của cơ cấu phanh.

Hiện tượng tự xiết (tự phanh) của cơ cấu phanh xảy ra khi má phanh ép sát vào tang phanh chỉ bằng lực ma sát mà không cần tác động lực P của cơ cấu doãn má phanh lên guốc phanh. Trong trường hợp như vậy thì mô men phanh Mvề phương diện lý thuyết mà nói sẽ tiến tới vô cùng

Thay các giá trị trên vào (*) ta có: u_i = 0,59345

Như vậy cơ cấu thoả mãn hiện tượng tự xiết.

CHƯƠNG  3

KHAI THÁC SỬ DỤNG HỆ THỐNG PHANH XE MATIZ

3.1. Đặt vấn đề.

Việc bảo quản bảo dưỡng xe là việc làm thường xuyên liên tục của người lái xe và thợ sửa chữa, nhất là đối với người sử dụng xe đó. Có bảo quản bảo dưỡng xe thường xuyên mới kịp thời phát hiện khắc phục những hư hỏng của xe đồng thời bảo đảm tốt các yêu cầu làm việc của các chi tiết, cụm chi tiết trên xe , đảm bảo cho xe có thể hoạt động luôn tốt trong mọi điều kiện đồng thời nâng cao tính năng kinh tế, khả năng đảm bảo an toàn cho người, hàng hóa, phương tiện. Có sử dụng, bảo quản, bảo dưỡng tốt mới thực hiện giữ tốt dùng bền, an toàn, tiết kiệm.

Trong phần này đề cập đến một số vấn đề về yêu cầu chung và các nội dung cụ thể trong việc chăm sóc, bảo quản, bảo dưỡng, sửa chữa từng cụm của hệ thống phanh, một số hư hỏng thường gặp, nguyên nhân và cách khắc phục.

3.2. Yêu cầu chung.

Bảo dưỡng là tổng hợp các biện pháp tổ chức công nghệ và quản lý kĩ thuật, nhằm duy trì tình trạng KT tốt của xe và kéo dài tuổi thọ của nó.

Bảo dưỡng kỹ thuật có vai trò hết sức quan trọng nhằm duy trì tình trạng KT tốt của ô tô, ngăn chặn các hư hỏng có thể xẩy ra, thấy trước các hư hỏng để kịp thời sửa chữa đảm bảo cho ô tô chuyển động với độ tin cậy cao.

3.3. Nội dung bảo dưỡng hệ thống phanh trên xe Matiz.

3.3.1. Bảo dưỡng kỹ thuật hệ thống phanh.

Lịch bảo dưỡng hệ thống phanh:

- Dầu phanh: 30.000km thay, hoặc  18 tháng

- Trống phanh sau và cáp dẫn động phanh tay: kiểm tra, lau chùi, điều chỉnh, thay thế (nếu cần)

- Hành trình tự do bàn đạp phanh: Kiểm tra, điều chỉnh (nếu cần)

- Má phanh: Kiểm tra. thay thế (nếu cần)

3.3.2. Qui trình tháo lắp.

3.3.2.1. Tháo lắp các chi tiết của cơ cấu phanh trước.

Tháo lắp các chi tiết của cơ cấu phanh trước như bảng 3.1.

3.3.2.2. Tháo lắp các chi tiết của cơ cấu phanh sau.

Tháo lắp các chi tiết của cơ cấu phanh sau như bảng 3.2.

3.4. Các hư hỏng - nguyên nhân - cách khắc phục.

Các hư hỏng - nguyên nhân - cách khắc phục như bảng 3.3.

KẾT LUẬN

Sau một thời gian nghiên cứu tham khảo tài liệu, với sự giúp đỡ của Thầy : TS……………., các thầy trong Bộ môn Ô tô Quân sự, Khoa Động lực - Học viện Kỹ thuật Quân sự và các bạn cùng lớp em đã hoàn thành đồ án tốt nghiệp được giao với các  nội dung cơ bản sau:

-  Tìm hiểu về xe ôtô Matiz

-  Kiểm nghiệm làm việc của hệ thống phanh ôtô Matiz.

- Đưa ra những lưu ý về kiểm tra, điều chỉnh và cách khắc phục các hư  hỏng thông thường của hệ thống phanh ôtô Matiz trong quá trình sử dụng.

Ôtô Matiz là một chủng loại xe được sử dụng rất phổ biến ở nước ta hiện nay. Hệ thống phanh trên xe Matiz được bố trí hệ thống phanh theo một sơ đồ bố trí tương đối phổ biến, được sử dụng trên nhiều loại xe. Hệ thống phanh  xe Matiz là hệ thống phanh dẫn dộng thuỷ lực hai dòng chéo nhau,  sử dụng cơ câú cơ cấu phanh đĩa ở cầu trước,  cơ cấu phanh guốc ở cầu sau.  Trong kết cấu có nhiều đặc điểm đặc biệt đòi hỏi người sử dụng phải nắm chắc trong quá trình khai thác sử dụng xe. Để tiện cho việc khai thác, sử dụng hệ thống phanh đề tài đã nêu ra một số chú ý trong quá trình tháo lắp bảo dưỡng hệ thống phanh của xe Matiz.

Bản thân em đã cố gắng trong việc tìm kiếm tài liệu và khảo các xe tương tự để hoàn thành nhiệm vụ được giao, tuy nhiên do khả năng và thời gian có hạn nên đồ án tốt nghiệp của em không tránh khỏi được thiếu sót. Rất mong các thầy và các bạn đồng nghiệp đóng góp ý kiến.

Em xin chân thành cảm ơn!

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1]. Hướng dẫn đồ án môn học ô tô ‘’ Lý thuyết kết cấu và tính toán ô tô quân sự ’’. (Tập V)

Trường Đại học kỹ thuật quân sự – 1977

[2]. Hướng dẫn sử dụng xe Matiz

Nhà máy VIDAMCO

[3]. Nguyễn Hữu Cẩn , Dư Quốc Thịnh

Thiết kế tính toán ôtô máy kéo

NXB  Khoa học và Kỹ thuật. - 2005

[4]. Nguyễn Phúc Hiểu, Võ Văn Hường.

Lý thuyết ôtô quân sự

Học Viện Kỹ Thuật Quân Sự -1983

[5]. Phạm Đình Vi, Vũ Đức Lập.

Cấu tạo ôtô quân sự tập 1, 2

Học Viện Kỹ Thuật Quân Sự -1995

[6]. Phạm Vỵ - Dương Ngọc Khánh

Bài giảng cấu tạo ôtô

Đại Học Bách Khoa Hà Nội -2004

"TẢI VỀ ĐỂ XEM ĐẦY ĐỦ ĐỒ ÁN"