MỤC LỤC

MỤC LỤC...................................................................................................1

LỜI NÓI ĐẦU……………………………………………………………..…….1

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ Ô TÔ QUÂN SỰ………………………...…2

CHƯƠNG 2. ĐẶC ĐIỂM, KẾT CẤU HỘP SỐ XE QUÂN SỰ…...............10

2.1 Hộp số chính………………………………………………..…...………….10

2.2. Hộp số phụ………………………………………………………..…….….14

2.3. Kết cấu một số chi tiết chính của hộp số………………………...……..….18

CHƯƠNG 3. MỘT SỐ HỘP SỐ TRÊN XE QUÂN SỰ……....……………25

3.1 Hộp số xe UAZ – 469....................................................................................25

3.2  Hộp số xe ZIL – 131.....................................................................................32

3.3 Hộp số xe GAZ 66……………………………………………...……….….38

3.4 Hộp số xe URAL – 4320…………………………………………..……….45

3.5 Hộp số KRAZ 255B…………………………………………......…………53

3.6 Hộp số KAMAZ……………….…………………………….....…………..58

3.7 Hộp số MAZ - 504A......................................................................................62

CHƯƠNG 4. KIỂM NGHIỆM MỘT SỐ CHI TIẾT CỦA HỘP SỐ XE ZIL – 131…64

4.1. Thông số đầu vào………………………………………….........………….64

4.2 Nội dung tính toán………………………………………………....……….65

4.2.1 Kiểm nghiệm bánh răng…………………………………...……………..65

4.2.2 Kiểm nghiệm trục……………………………………….….………...…..70

CHƯƠNG 5. KHAI THÁC SỬ DỤNG…………………………….….…….80

5.1. Bảo dưởng hộp số………………………………………………..…...……80

5.2. Một số hư hỏng và cách khắc phục thường gặp…………....................……81

KẾT LUẬN……………………………………………………..………..…….88

TÀI LIỆU THAM KHẢO……………………………………..……...………..89

LỜI NÓI ĐẦU

Hiện nay sự phát triển của hầu hết các ngành kinh tế quốc dân, cho thấy giao thông vận tải đã và đang trở thành một bộ phận quan trọng trong các lĩnh vực của nền kinh tế quốc dân, đặc biệt là nông nghiệp, công nghiệp, lâm nghiệp, xây dựng và quốc phòng. Góp phần đáp ứng các yêu và thúc đẩy phát triển cầu của nền kinh tế quốc dân.

Tuy nhiên ngành ô tô ở nước ta cho đến nay chủ yếu là khai thác, sử dụng và đặc biệt trong Quân đội ta phần lớn sử dụng các xe của Liên xô (cũ).

Trong điều kiện kinh tế đất nước còn hạn chế, việc mua sắm trang bị mới khó khăn thì việc khai thác có hiệu quả xe Quân sự là nhiệm vụ cần thiết đối với những người làm công tác kỹ thuật, trực tiếp khai thác sử dụng của ngành Xe - Máy Quân đội.

Do đó để khai thác sao cho có lợi nhất về mặt kinh tế, phải đảm bảo tình trạng của xe tốt, có độ tin cậy cao, sử dụng đúng kỹ thuật, yêu cầu đặt ra với người sử dụng là phải hiểu biết kết cấu, tính năng kỹ thuật, đặc điểm sử dụng xe trong các điều kiện khác nhau nhằm khai thác tốt khả năng vốn có của các xe hiện nay.

Vì vậy tôi chọn đồ án ‘’Khai thác hộp số trên xe quân sự’’ để nghiên cứu

Bản thân tôi đã có cố gắng trong việc tìm kiếm tài liệu, nghiên cứu về kết cấu, cấu tạo và tham khảo các xe đang được điển hình đang được khai thác sử dụng ở các Đơn vị để cố gắng hoàn thành đồ án.

Với điều kiện và lượng kiến thức còn hạn chế nên không tránh khỏi những sai sót. Rất mong các thầy và các bạn đóng góp ý kiến để đồ án này được hoàn thiện hơn.

                                                                                   TPHCM, ngày … tháng … năm 20…

                                                                                    Học viên thực hiện

                                                                                   …………….

CHƯƠNG 1

TỔNG QUAN VỀ Ô TÔ QUÂN SỰ

- Xe chỉ huy UAZ là loại xe có tính việt dã cao, 2 cầu chủ động được dùng để vận chuyển người và hàng hóa trong mọi điều kiện, địa hình và đường xá và mới được nhập vào nước ta vỏ xe bằng kim loại có năm cửa gồm mỗi bên hai cửa vào và một cửa ở phía sau. Biến thể của nó là các xe UAZ-31601, UAZ-31602, UAZ-31604, UAZ-31605.

- Xe ZIL là dòng xe vận tải có tính năng việt dã cao phù hợp với hoạt động quân sự và điều kiện khí hậu thời tiết ở Việt Nam. Được sử dụng nhiều trong quân đội, dùng để chuyên chở hàng hoá, trang thiết bị quân sự, và bộ đội. Ngoài ra có thể dùng làm xe cơ sở cho các mẫu xe đặc chủng các xe công trình xa, các xe chuyên dùng khác.

- Xe KRAZ do nhà máy chế tạo Krêmentruc (Liên xô cũ) sản xuất từ  năm 1967. Ô tô KRAZ- 255B là xe tải có nhiều công dụng, có tính năng thông qua cao, xe được trang bị tời kéo, công thức bánh xe (6x6). Thùng xe hàn kim loại, thành sau mở xuống được.

Buồng lái của ôtô MAZ - 504A cũng như họ MAZ - 500 là loại lật ra đằng trước được, đặt ở phía trên động cơ và có hai chỗ ngồi.

Xe Kamaz – 4310 là ô tô vận tải hạng nặng có trọng tải 20,7 tấn, có công thức bánh xe 6x6 do nhà máy KAMA chế tạo dùng để chuyên chở hàng hóa, vật liệu.

Động cơ bố trí ở phía dưới buồng lái, kích thước tương đối nhỏ nên tuận tiện cho việc bố trí các bánh xe dự trữ và các trang bị phụ khác.

CHƯƠNG 2

ĐẶC ĐIỂM, KẾT CẤU HỘP SỐ XE QUÂN SỰ

2.1 Hộp số chính

Hộp số (hộp tốc độ) dùng để:

- Thay đổi tỷ số truyền của hệ thống truyền lực trong quá trình chuyển động nhằm thay đổi lực kéo của bánh xe chủ động và tốc độ của ô tô trong một khoảng rộng phù hợp với điều kiện chuyển động, đảm bảo tính kinh tế kỹ thuật.

- Đảm bảo cho ô tô có khả năng chuyển động lùi.

- Cắt động lực từ động cơ tới hệ thống truyền lực trong thời gian tùy ý (khi nạp bình điện, cho động cơ chạy không tải để tăng nhiệt độ nước làm mát trước khi khởi hành…).

2.1.1. Hộp số 2 trục

Hộp số hai trục được sử dụng rộng rãi trên những ô tô du lịch có cầu trước chủ động và động cơ đặt ngang phía trước, hoặc có cầu sau chủ động và động cơ đặt phía sau, vỏ hộp số được đúc liền với vỏ truyền lực chính và vi sai.

2.1.2. Hộp số 3 trục

a. Hộp số 3 trục 4 cấp số

Loại hộp số này thường được sử dụng trên các loại ô tô con vận tải nhỏ, như các loại ô tô UAZ; GAZ…

b. Hộp số 3 trục 5 cấp số

Thường được sử dụng trên các loại ô tô vận tải có tải trọng trung bình và tải trọng lớn. Các loại hộp số 5 cấp thường khác nhau về số cặp bánh răng thường xuyên ăn khớp, số lượng bộ đồng tốc và khớp gài. Trong hộp số 5 cấp, số V có thể là số truyền thẳng như ở hộp số các loại ô tô Zil-131, ZiL-130, hoặc là số truyền tăng (tỷ số truyền nhỏ hơn 1) như ở hộp số ô tô URAL-375D,…

2.1.3. Tỷ số truyền và nguyên tắc bố trí số lùi trong hộp số.

- Theo giáo trình “Lý thuyết ô tô” trong hộp số, tỷ số truyền của số I được xác định sao cho lực kéo lớn nhất của ô tô phải đảm bảo khắc phục được lực cản chuyển động lớn nhất và thoả mãn điều kiện bám giữa bánh xe chủ động với mặt đường.

- Tỷ số truyền của số lùi được xác định căn cứ vào tốc độ chuyển động thấp nhất và lực kéo cần thiết khi ô tô chuyển động lùi.

2.2. Hộp số phân phối

- Hộp phân phối chỉ dùng trên xe có từ 2 cầu chủ động trở lên. Tác dụng của nó dùng để phân phối mômen từ động cơ ra các cầu xe. Trong hộp số phụ còn có thể bố trí thêm một số truyền, nhằm tăng lực kéo cho bánh xe khi cần thiết.

- Hộp số phụ có thể đặt liền ngay sau hoặc tách rời riêng biệt sau hộp số chính,. Trong trường hợp tách rời chúng nối với nhau bằng trục các đăng nhằm tránh ảnh hưởng của sai lệch đường tâm trục.

2.2.1. Loại không vi sai

a. Cấu tạo

- Vỏ hộp số phụ chế tạo từ hợp kim nhôm ghép liền với hộp số chính nhờ một mặt phẳng lắp ghép chặt bằng bu lông. Phần thân chính của vỏ đậy kín bằng một mặt bích lớn và các mặt bích nhỏ che kín phần đầu trục. 

- Trục chủ động hộp số phụ ghép then hoa với trục bị động của hộp số chính và quay trên hai ổ bi cầu. Trục có thể được điều chỉnh dọc trục nhờ các đệm nằm giữa vỏ và mặt bích che đầu trục

- Trục bị động được chia hai phần nối với nhau bằng một khớp răng đóng vai trò khớp gài cầu trước.

b. Nguyên lý làm việc

- Khi khớp gài số ở vị trí trung gian các bánh răng quay không tải trên trục, trục bị động không nhận mômen truyền.

- Khi khớp gài số ở vị trí 1 (số có tốc độ cao)

- Khi ô tô chạy trên đường xấu, trơn và bắt buộc ở vị trí gài cần trước và gài số thấp (số mạnh). Chức năng này được đảm nhận nhờ các cấu trúc điều khiển khác nhau:

+ Bằng cần với khoá bảo hiểm (cần số ở vị trí số 2, gài số mạnh

2.3. Kết cấu một số chi tiết chính của hộp số

2.3.1 Bánh răng

- Các bánh răng trong hộp số cần đảm bảo truyền mô men tốt, làm việc êm dịu, ăn khớp tốt khi có sự sai lệch khoảng cách đường tâm và các bánh răng ăn khớp có đủ độ bền làm việc. Trong hộp số các bánh răng thường là loại bánh răng trụ răng thẳng hoặc răng nghiêng, răng của các bánh dạng thân khai. 

- Vật liệu chế tạo bánh răng thường là các loại thép hợp kim 16CrMnTi, 30CrMnTi, 12CrNi3A…

2.3.2. Trục

- Các trục của hộp số cần có độ vững cứng và độ bền cao. Nếu các trục không đảm bảo được độ cứng vững cần thiết, thì trong quá trình làm việc trục sẽ bị võng làm sai lệch sự ăn khớp của các bánh răng, đồng thời khi trục bị võng sẽ ảnh hưởng đến độ bền và khả năng làm việc của các ổ đỡ. 

- Trục trung gian

Phụ thuộc vào phương pháp lắp ghép trục, trục trung gian của hộp số được chia

làm hai loại:

+ Loại trục được lắp cố định trên vỏ hộp số, các bánh răng được chế tạo liền khối và lắp quay trơn trên trục. 

+ Loại trục lắp quay trơn trên vỏ hộp số qua các ổ lăn, các bánh răng được lắp chặt trên trục và các bánh răng có đường kính nhỏ ở số truyền thấp được chế tạo liền trục.

2.3.3 Ổ đỡ

- Hộp số ô tô thường dùng các loại ổ bi cầu, ổ bi trụ, ổ bi côn, ổ trượt chỉ sử dụng ở các bánh răng số lùi hoặc các bánh răng lắp quay trơn trên trục bị động. Trong đó ổ bi cầu được sử dụng rộng rãi nhất, ổ lăn trụ được sử dụng khi không gian đặt ổ nhỏ mà lực hướng kính tác dụng lên ổ lớn.

- Ổ côn có khả năng chịu được lực hướng kính và dọc trục lớn nhưng ít được sử dụng trong hộp số vì cần phải thường xuyên điều chỉnh độ dơ của ổ.

2.3.6 Cơ cấu khoá hãm

- Trong hộp số cơ cấu khoá hãm được bố trí giữa các trục trượt nhằm tránh trường hợp gài hai số cùng một lúc.

- Trục trượt ở giữa có hai rãnh lõm đối diện, giữa hai rãnh lõm được khoan lỗ trong đó lắp chốt hãm với chiều dài

2.3.7. Ống gài số

- Ống gài số dùng để cố định bánh răng gài số lắp quay trơn trên trục với trục được nhanh chóng, dễ dàng

- Ống gài được lắp di trượt trên trục bằng then hoa, các vành răng của ống gài cứ cách một răng lại khuyết một răng. 

2.3.10. Vỏ hộp số

- Vỏ hộp số thường được chế tạo bằng gang xám bao gồm: nắp và thân hộp số lắp ghép với nhau bằng bu lông. Hình dạng, kích thước vỏ hộp số phụ thuộc vào sơ đồ bố trí, kích thước của các trục và các bánh răng.

- Thân hộp số có tác dụng chứa dầu bôi trơn và làm gối đỡ cho các trục và các bộ phận. Trên có các lỗ lắp vòng bi cho các trục và các lỗ dầu, thăm dầu, xả dầu bên trong và ngoài có gân tăng cứng. 

CHƯƠNG 3

MỘT SỐ HỘP SỐ TRÊN XE QUÂN SỰ

3.1 Hộp số xe UAZ

3.1.1 Hộp số chính

Trên UAZ – 469 sử dụng hộp số cơ khí 4 cấp, 3 trục dọc, dẫn động điều khiển trực tiếp, đồng tốc quán tính dạng khóa gài ở số III, IV.

3.1.1.1. Cấu tạo và nguyên lý làm việc

3.1.1.2 Đặc điểm kết cấu một số cụm chi tiết chính

a .Cơ cấu đinh vị

Khi gài số, dưới tác dụng lực của người lái, trục trượt di chuyển dọc trục của nó, viên bi bị đẩy lên và lò xo định vị bị nén lại. Khi gài xong một số truyền thì đồng thời lỗ lõm trên trục trượt sẽ trùng với vị trí đặt viên bi và lò xo định vị đẩy viên bi tỳ vào lỗ lõm, giữ trục trượt ở nguyên vị trí đó trong suốt quá trình xe hoạt động ở số truyền này.

b. Khóa hãm

Khi chưa gài số truyền, tâm của các viên bi khoá, chốt khoá hoặc con trượt và các lỗ lõm ở các trục trượt sẽ nằm trên một đường thẳng. Khi đó khoá hãm sẽ không khoá cứng ba trục trượt gài số truyền. Nếu gài một số truyền thì một trong ba trục trượt gài số sẽ di chuyển dọc trục của nó. 

e. Dẫn động điều khiển hộp số

Dẫn động điều khiển hộp số dùng trên UAZ – 469 là dẫn động điều khiển  trực tiếp.

3.1.2 Hộp số phân phối UAZ – 469

Trên xe sử dụng hộp số phân phối 2 cấp với số thấp và số truyền thẳng, điều khiển dẫn động bằng cơ khí, một cần điều khiển.

3.2. Hộp số xe Zil – 131

3.2.1 Hộp số chính

Hộp số xe ZIL-131 là hộp số 3 trục dọc, có trục sơ cấp và trục thứ cấp đồng tâm, hộp số có 5 số tiến và 1 số lùi.

3.2.1.1 Cấu tạo và nguyên lý làm việc của hộp số

3.2.1.2 Đặc điểm kết cấu, cấu tạo một số chi tiết chính

a. Cơ cấu định vị khóa hãm

Cơ cấu dẫn động diều khiển bao gồm: Cần số, các trục trượt và càng gạt. Hộp số xe ZIL -131 có 3 trục trượt trên mỗi trục được cố định 1 càng gài số đồng thời có lỗ và rãnh lõm để hãm định vị trong quá trình làm việc.

b. Đồng tốc

Loại đồng tốc quán tính hoàn toàn có phần tử khóa dạng chốt dọc trục. Ưu điểm của loại đồng tốc này là kết cấu đơn giản, đảm bảo ra vào số nhẹ nhàng êm dịu.

3.2.2. Hộp số phân phối xe ZIL - 131

Là hộp số cơ khí có 2 số truyền, có khớp gài cầu trước. Các bánh răng nghiêng luôn ăn khớp, tỉ số truyền của số truyền cao là 1,0 còn ở số truyền thấp là 2,08. Để tránh gài 2 số cùng một lúc, người ta dùng cơ cấu khoá hãm kiểu bi, để tránh gài số truyền thấp trước khi gài cầu trước, người ta bố trí cơ cấu bảo hiểm điện khí nén thực hiện nhiệm vụ tự động gài cầu trước khi người lái gài số thấp trong hộp số phân phối.

3.2.3. Hộp số xe GAZ 66

Hộp số lắp trên xe GAZ- 66 là loại hộp số cơ khí ba trục dọc bốn cấp. Có trục sơ cấp và trục thứ cấp bố trí đồng tâm. Do vậy mà có thể truyền thẳng công suất cho trục bị động.

3.3.5 Hộp số phân phối

Hộp phân phối xe GAZ-66 được bố trí sau hộp số chính và nhận mô men từ hộp số dẫn động nhờ trục các đăng .

a. Khi gài số truyền thẳng: Có tỷ số truyền i = 1,0

b. Khi gài số truyền thấp : Có tỷ số truyền i = 1,982

3.4 Hộp số xe URAL 4320

3.4.1. Hộp số chính

3.4.1.1. Cấu tạo và nguyên lý làm việc

Hộp số chính xe URAL- 4320 là loại hộp số ba trục dọc. Hộp số có năm số tiến và một số lùi, có sử dụng số truyền tăng. Số IV là số truyền thẳng, số V là số truyền tăng.

3.4.2 Hộp số phân phối

Là hộp số cơ khí hai số truyền có sử dụng vi sai trục không đối xứng phân chia mô men xoắn cho cầu trước và cụm cầu sau.

3.5. Hộp số Kraz 255B.

3.5.1 Hộp số chính

Hộp số xe tải Kraz 255B là hộp số có cấp điều khiển bằng cơ khí. Có ba trục cố định với  5 số tiến và một số lùi, bộ đồng tốc ở số 2, 3 và số 4, 5.

3.5.2. Hộp số phụ ô tô KRAZ -255B

Hộp số phụ của xe Kraz 255B là hộp số kiểu cơ khí với tỷ số truyền có khoảng động học nâng cao, có cơ cấu dẫn động cầu trước và hộp trích công suất riêng.

Hộp số phân phối của xe Kraz 255B cũng giống như hộp số phân phối của các loại xe khác, cũng có tác dụng là truyền mô men xoắn đến các cầu, tăng chất lượng kéo của xe. 

3.6. Hộp số ô tô KaMAZ 5320

3.6.1 Hộp số chính

Cấu tạo và nguyên lý làm việc của hộp số KAMAZ 5320

Là hộp số mười cấp số gồm có hộp số chính năm cấp đặt phía sau và hộp chia (hộp phân phối) hai cấp đặt phía trước

a. Cơ cấu chuyển số

Được lắp trong nắp trên của hộp số gồm có 3 cần, 3 đĩa hai đầu cần, 3 chốt định vị, bộ bảo hiểm

Đường kính của các viên bi và khoảng cách giữa các cần được chọn sao cho khi bất cứ cần nào dịch ra khỏi hốc tròn của cần vừa dịch chuyển và lọt vào các cần đứng yên để khóa chúng với thân. Bên trên nắp cơ cấu chuyển số có lắp tay đòn (11) của gối tựa cùng với cần (4) dịch chuyển qua lại trong gối tựa hình cầu. Phía phải gối tựa có vặn vít (3) để cố định tay đòn ở vị trí trung gian. 

3.6.2 Hộp số phân phối

Xe KaMAZ- 5320 kiểu cơ khí, bộ truyền động gồm có 1 cặp bánh răng trụ tròn, trục dẫn động (2) và trục trung gian (11), bộ đồng bộ (7) và cơ cấu chuyển số truyền. Cơ cấu chuyển số được điều khiển bằng khí nén.

3.7 Hộp số xe MAZ - 504A

Là hộp số cơ khí, 5 số tiến và 1 số lùi, 2 bộ đồng tốc ở số truyền II-III và IV-V.

Hộp số được lắp với vỏ ngoài ly hợp. Trục chủ động của hộp số là trục bị độngcủa ly hợp. Như vậy động cơ, ly hợp, hộp số hợp thành một cụm tổng thành.

CHƯƠNG 4

TÍNH TOÁN KIỂM NGHIỆM MỘT SỐ CHI TIẾT CỦA HỘP SỐ XE ZIL – 131

4.1. Các thông số đầu vào

Các thông số đầu vào như bảng 4.1.

4.2. Nội dung tính toán

Với đề tài tính toán kiểm nghiêm hộp số cơ khí đơn giản có nhiều nội dung, vấn đề cần giải quyết như: kiểm nghiệm đánh giá về bố trí chung, về dẫn động điều khiển, xây dựng đặc tính kéo chuyển động thẳng để đánh giá chất lượng động lực học, kiểm bền các chi tiết của hộp số.... 

4.2.1. Kiểm nghiệm bánh răng

Bánh răng là chi tiết cơ bản của hộp số, trong quá trình làm việc, các bánh răng làm việc trong điều kiện nặng nhọc. Trong các bánh răng của hộp số thì bánh răng bị động số I là bánh răng lớn và có số răng nhiều nhất. Như vậy, bánh răng chủ động số I là bánh răng làm việc trong điều kiện nặng nề nhất. Nếu nó làm việc đảm bảo đủ bền thì các bánh răng còn lại củng đảm bảo bền.

4.2.1.1. Xác định mô men tính toán                  

* Mômen  tính toán xác định từ động cơ

M_ttdc= M_dmax. h_i .i_i 

Với: M_{dmax =} M_emax. h_dh.

h_dh = 0,9 : Tổn hao trong thiết bị động lực

r_k = r.λ = 0,5588.0,935 = 0,5224 (λ: hệ số tính đến biến dạng của lốp)

Tỉ số truyền hốp số cặp bánh răng số I i_hs1 = 7,44

Tỉ số truyền hốp số phân phối i_p = 2,08

Tỉ số truyền chính i_c = 7,339

M_ttdc= M_dmax. h_i .i_i  = 41.0,9.0,96.7,44 = 88,15 KGm

Do momen bám nhỏ hơn momen động cơ ta chọn M_tt momen tính toán bằng momen động cơ

M_tt = 88,15 KGm (trên trục trung gian)
=> M_tt = 864,75 N.m

4.2.1.2. Kiểm bền cho bánh răng theo ứng suất uốn:

Trong quá trình làm việc, ứng suất uốn sinh ra tại chân răng sẽ có xu hướng gây gẫy răng.

Theo bảng 6.18 Tài liệu [IX]:

Y_F1= 3,88; Y_F2= 3,76

K_F là hệ số tải trọng khi tính về uốn.

K_F= K_Fb.K_Fa.K_FV

K_Fb hệ số kể đến sự phân bố không đều tải trọng trên chiều rộng vành răng, theo bảng P2.3 phụ luc TTTK CTM ta có: K_Fb= 1,03

K_Fa hệ số kể đến sự phân bố không đều tải trong cho các cặp bánh răng đồng thời ăn khớp, theo bảng 6.14 TTTK CTM ta có: K_Fa= 1,22

K_FV là hệ số kể đến tải trọng động xuất hiện trong vùng ăn khớp.

Theo bảng P.2.3 Tài liệu [IX]:

=> K_F = 1,03.1,22.0,87= 1,09

=> [s_F1]= = 240  [N/mm²]

=> [s_F2]=  228,6 [N/mm²]

Ta thấy s_F1 <[s_F1]  bánh răng chủ động đủ bền

s_F2 <[s_F2]  bánh răng bị động đủ bền

3.2.1.3. Kiểm nghiệm răng về độ bền tiếp xúc:

Theo bảng 6.2 Tài liệu [IX] ta có:

s⁰_Hlim= 1050  Mpa = 1050 [N/mm²]

S_H= 1,2

=>  [s_H]= 1050.1/1,2= 875 [N/mm²]

s_H<[s⁰_Hlim] thoả điều kiện bền. 

4.2.1.3  Kiểm nghiệm răng về quá tải

Khi làm việc bánh răng có thể bị quá tải do nhiều nguyên nhân: nhả ly hợp đột ngột, ga đột ngột, xe sa xuống hố...

4.2.2 Kiểm nghiệm trục

4.2.2.1. Tính toán xác định các tải trọng tác dụng lên trục

a. Xác định mô men tính toán M_t

Mômen xoắn truyền từ động cơ đến trục bị động:

M_t = M_dmax.h_v.i_v  

Thay số, ta có :

M_t­ = 41.3,4.0,9.0,96 = 115,37 [Nm]                                                

Mômen tính toán xác định theo bám: Mt_b­ = 706,32[Nm]

Mô men tính toán đư­ợc xác định như­ sau:

Chọn giá trị lớn nhất trong hai giá trị: Ta chọn M_tt= Mt_b­= 706,32 [Nm]

c. Xác định lực hướng kính tác dụng lên trục:

Thay số ta có:

P_r = 9386,31.tan20 ⁰ = 3416,33 [N] 

d. Xác định phản lực ở các gối đỡ:

Trục bị động của hộp số được gối trên 3 ổ đỡ.

- Xác định momen uốn tại các tiết diện.

M_uxK = P. a = 5600. 0,18 = 1008 [N.m]

M_uyK = P_r. a = 2038.0,18 =367 [N.m]

M_uxC = R_cx. L₁ = 5917.0,126 = 746 [N.m]

M_uyC = R_Cy. L₁ = 2153.0,126 = 271[N.m]

* Tính độ cứng xoắn:

Độ cứng xoắn có ý nghĩa quan trọng đối với các cơ cấu đòi hỏi độ chính xác cao, đối với trục liền bánh răng và trục lắp then hoa thì chuyển vị góc làm tăng sự phân bố không đều tải trọng lên chiều rộng vành răng. Vì vậy cần hạn chế biến dạng xoắn ( góc xoắn ) .

Ta thấy: n = 2,58 > [n] = 1,5 ¸ 2,5. Vậy trục bị động đảm bảo về độ bền mỏi.

Kết luận: Bằng kết quả tính toán kiểm bền trục, bánh răng của hộp số ta thấy:

Trong quá trình làm việc đối với trục và bánh răng của hộp số luôn bảo đảm làm việc tin cậy, có hệ số an toàn cao cho phép phát huy tối đa công suất của động cơ.

Như vậy, qua việc tính toán kiểm nghiệm ta thấy hộp số ô tô Zil 131 đã được thiết kế và chế tạo với độ tin cậy cao. Điều đó nói lên rằng: sở dĩ trong quá trình sử dụng hộp số còn có những hư hỏng chủ yếu do điều kiện làm việc nặng nề (địa hình phức tạp, khó khăn; thời tiết khí hậu khắc nghiệt…).

CHƯƠNG 5

KHAI THÁC SỬ DỤNG

5.1 Bảo dưởng hộp số

5.1.1 Bảo dưỡng thường xuyên

+ Kiểm tra độ rò rĩ dầu ở các mối ghép tìm nguyên nhân khắc phục:

+ Kiểm tra xiết chặt lại

5.1.2  Bảo dưỡng định kỳ

a. Bảo dưỡng định kỳ cấp I

Nội dung giống bão dưỡng thường xuyên ngoài ra ta còn phải tiến hành thêm một số nội dung sau:

- Kiểm tra mức dầu bôi trơn hộp số, nếu thiếu thì bổ sung (mấp mé miếng lỗ đổ dầu) nếu biến chất thì phải thay thế

b. Bảo dưỡng định kỳ cấp II

Làm đủ nội dung của BDĐK cấp I ngoài ra còn làm thêm một số nội dung:

+ Kiểm tra điều chỉnh độ rỏ và sự ăn khớp các mối ghép

+ Sau 3 lần bảo dưỡng phải thay dầu hộp số theo trình tự sau.

5.2 Một số hư hỏng và cách khắc phục thường gặp

Trong quá trình sử dụng, hộp số chính thường xuất hiện những hư hỏng có hiện tượng, nguyên nhân và cách khác phục được tóm tắt

Những hiện tượng, nguyên nhân và cách khác phục các hư hỏng  thường gặp của hộp số phân phối.

KẾT LUẬN

1. Đặc điểm kết cấu:

Cơ bản những hộp số trên một số loại xe đang được Quân đội ta khai thác sử dụng đều là hộp số cơ khí 3 trục điều khiển bằng tay có kết cấu đơn giản gọn nhẹ. Vì trục sơ cấp được gối lên trục chủ động do vậy giảm được khoảng cách các trục nhưng vẫn bảo đảm được tỉ số truyền lớn giảm chiều cao hộp số. Đồng thời bố trí được số truyền thẳng hiệu suất truyền lực cao nâng cao tính kinh tế.

Các bánh răng thường tiếp răng nghiêng. Do vậy khả năng ăn khớp êm không gây tiếng ồn tăng chiều dài tiếp xúc giảm chiều rộng bánh răng làm giảm chiều dài hộp số do đó giảm trọng lượng

Việc gài số chủ yếu nhờ động tốc tạo điều kiện thuận lợi ăn khớp êm chống tróc mẻ răng

Việc phân chia tỷ số truyền theo cấp số nhân phù hợp với yêu cầu động lực học đối với các loại hộp số gắn trên xe quân sự có tính năng thông qua cao nâng cao tính kinh tế đặc biệt với URAL 375Đ có sử dụng số truyền tăng.

Nhưng cũng có một số nhược điểm:

Trừ số truyền thẳng các số truyền khác momen đều được thông qua 2 cặp bánh răng nên hiệu suất truyền giảm.

Kích thước ổ phía trước của trục thứ cấp hộp số bị hạn chế do đạt vào hốc của trục sơ cấp  vì vậy khi làm việc ổ thường chịu quá tải.

2. Đánh giá về sức bền:

Sau khi kiểm nghiệm bền một số chi tết cụ thể kết hợp với thực tế sử dụng xe ở đơn vị cho thấy tất cả các chi tiết của hộp số có độ bền và tuổi thọ cao. Có đủ điều kiện bền để xe hoạt động trong suốt thời gian sử dụng cho đến kỳ bảo dưỡng, sửa chữa. Thực tế trong sử dụng cũng chưa có trường hợp nào khi chưa đến kỳ thay thế sửa chữa mà các chi tiết bị hỏng như: gãy trục, gãy vở bánh răng, hỏng vòng bi…

Nhưng điểm yếu cho thấy trên thực tế các hộp số xe Liên Xô độ bền mòn không được cao thường có hiện tượng tự ra số ở số 4 và 5 mà nguyên nhân chủ yếu do vành răng gài bị mòn tạo độ côn gây lực dọc trục tự đẩy khỏi bánh răng ăn khớp.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Cấu tạo ô tô quân sự (tập 1). Vũ Đức Lập, Phạm Đình Vi - HVKTQS - 1995.

2. Cấu tạo ô tô quân sự (Phần hình vẽ - tập 1) Vũ Đức Lập, Phạm Đình Vi  - HVKTQS.

3. Giáo trình cấu tạo ô tô. NXB GTVT. Chuẩn đoán và bảo dưỡng kỹ thuật ô tô. NXB GTVT.

4. Hướng dẫn đồ án môn học kết cấu tính toán ô tô quân sự - (tập 1: Tính toán ly hợp) Nguyễn Phúc Hiểu - HVKTQS.

5. Sổ tay tóm tắt các loại ô tô (tiếng Nga). NXB GTVT Matxcơva - 1975.

6. Sổ tay ô tô. Nhà xuất bản KHKT - 1987.

"TẢI VỀ ĐỂ XEM ĐẦY ĐỦ ĐỒ ÁN"